این روزها تب و تاب مسابقات المپیک 2020 توکیو بالا گرفته است. مسابقات المپیک همیشه به عنوان بالاترین سطح رقابتی در دنیا شناخته شده و قهرمانان ورزشی شاید بزرگترین آرزوهای خود را در فتح این رقابتها بنا نهاده‌اند. اما در حاشیه این رقابتها استفاده از تکنولوژی هم بسیار چشم‌نواز شده است. اتوماسیون یکی از گام‌هایی است که در جهت بهینه‌تر شدن برگزاری رقابتها به شدت وارد گود شده است.
اتوماسیون، یعنی “استفاده از ابزار خودکار برای انجام کارهایی که پیش از این توسط انسان انجام می‌شد یا بالقوه توسط انسان قابل انجام است و نیز انجام کارهایی که اجرای آنها توسط انسان به واسطه ایجاد خطرات جانی به کلی غیر ممکن است”
اتوماسیون طی دهه‌های اخیر در تمامی شئون زندگی بشری نفوذ کرده و می‌توان ادعا کرد که حذف این شاخه از صنعت و فناوری از زندگی انسان امروزی امری است محال و غیر قابل تصور. از چای‌ساز، مایکروفر و ماشین لباسشویی گرفته تا کارخانجات و فرآیندهای عظیم تولیدی و صنعتی، همگی بسته به ظرفیت خود، به نوعی از اتوماسیون بهره می‌برند و متخصصان اتوماسیون در عرصه‌های مختلف، همواره در تلاشند تا با بهره‌گیری از پتانسیل‌های بی‌حد و حصر این فناوری، از یک سو رفاه و امنیت زندگی بشر را ارتقا بخشند و از سوی دیگر فرآیند ایجاد ثروت از طریق تولید را در جوامع، تسریع و تسهیل کنند؛ و در عین حال محیط زیست وی را تا حد امکان از شر آثار مخرب فرآیند صنعتی شدن مصون دارند. تأسیسات رفاهی و امنیتی در خانه‌ها و مجتمع‌های مسکونی، لوازم خانگی، زیرساخت‌ها و وسایل حمل و نقل، کشاورزی و دامپروری، پزشکی، تولید انرژی، صنعت و معدن، میادین نبرد، هوا و فضا و حتی سطح دیگر سیارات هم اکنون به جولانگاهی برای تاخت و تاز و خودنمایی فناوری‌ها و تجهیزات مختلف اتوماسیون مبدل شده اند. این امر تا جایی پیشرفت کرده که رفته رفته خبرهای مربوط به حضور تجهیزات جستجو، نمونه‌برداری و آزمایش خودکار و رباتیک بر سطح سیاره افسانه‌ای مریخ در حال خارج شدن از فهرست اخبار خارق‌العاده هستند.
با این توصیف‌ها، نفوذ و ورود تأثیرگذار اتوماسیون در عرصه‌ای همچون ورزش، پدیده‌ای دور از انتظار نیست؛ چنانچه علاقمندان رشته‌های مختلف ورزشی طی چند سال گذشته هر از گاهی شاهد بکارگیری یکی از فناوریهای پیشرفته اندازه‌گیری، کنترل و پایش در رشته ورزشی مورد علاقه خود بوده‌اند. پیش‌بینی رقابت سنگین و تنگاتنگ میان شرکت کنندگان المپیک در دوره‌های قبل، در مسابقاتی که نتیجه آنها به زمان و سرعت عملکرد شرکت کنندگان وابسته است و تجارب حاصل از مسابقات قبلی در این خصوص، مسؤولان برگزاری المپيك را به اقداماتی وادار کرده است. آنها باید از مدتها پیش از شروع مسابقات، تأمین سامانه‌های دقیق و قابل اطمینان زمان‌سنجی با دقت یك هزارم ثانیه را در دستور کار خود قرار دهند. در مسابقات دو سرعت، تشخیص بسیار دقیق زمان عبور دونده‌ها از خط پایان با استفاده از ترکیبی از تجهیزات لیزری و دوربین‌های اپتیکی قدرتمند با توان ثبت ۲۰۰۰ تصویر در هر ثانیه محقق شده است. بدین ترتیب علاوه بر ثبت زمان عبور دونده‌ها از خط پایان، براساس ثبت لحظه قطع شدن شعاع لیزر، تشخیص بی‌عیب و نقص نفرات برتر با استفاده از آخرین فناوریهای پردازش تصویر به صورت کاملا خودکار میسر شده است. به علاوه، بلوكهای استارت در این مسابقات به حسگرهایی مجهز هستند که زمان عکس‌العمل دونده‌ها به فرمان شروع را با دقت يك صدم ثانیه ثبت کرده و در صورت تخطی ورزشکاران از محدوده‌های زمانی از پیش تعیین شده، فرمان توقف مسابقه به صورت خودکار از سوی سامانه‌های نظارتی صادر می‌شود.
به منظور ثبت زمان در مسابقات شنا، از دوربین‌های فوق به همراه پنل‌های تشخیص تماس دست ورزشکاران با دیواره استخر استفاده شده است. پنل‌های مذکور مجهز به آرایه‌ای از صدها حسگر تماسی بودند که در صورت برخورد دست شناگر با هر نقطه از دیواره، زمان برخورد را با دقت يك هزارم ثانیه ثبت می‌کنند. سکوهای استارت در مسابقات شنا نیز همچون بلوكهای استارت در دو-میدانی به منظور تشخیص خودکار خطای استارت، مجهز به حسگرهای تشخیص لحظه عکس‌العمل ورزشکاران به فرمان شروع هستند.
در رشته‌هایی همچون دو ماراتون، پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری جاده تعداد شرکتکنندگان آنها بسیار بیشتر از سایر مسابقات است و در اغلب اوقات تعداد زیادی از افراد به صورت متراکم و با فواصل زمانی اندك از خط پایان یا دیگر نقاط تشخیصی در طول مسیر مسابقه عبور می‌کنند. در این رشته‌ها امکان استفاده از فناوری‌هایی همچون لیزر و پردازش تصویر به سادگی دیگر رشته‌ها امکان‌پذیر نبوده است. با این وجود باز هم متخصصان اتوماسیون، راه حل مناسب را به برگزارکنندگان عرضه کردند و با تعبیه برچسب‌های RFID بر روی دوچرخه‌ها یا کفش‌های ورزشکاران، امکان پایش و ثبت دقیق زمان را برای داوران فراهم نموده‌اند.
هوگوهای الکترونیکی تکواندوکاران در نقاط مختلف مجهز به حسگرهای ضربه و فشار هستند و با فراهم آوردن امکان تشخیص نقطه برخورد ضربه و نیز تعیین شدت آن، به كمك داوران مسابقات این رشته آمده‌اند و امکان خطا در تخصیص امتیازات را به حداقل ممکن کاهش داده‌اند. افزایش جذابیت تماشای مسابقات برای تماشاچیان حاضر در میادین ورزشی و نیز تماشاگران تلویزیونی المپيك، دستاورد دیگری بوده است که به واسطه ی بکارگیری آخرین فناوریهای tele-operation و کنترل حرکت در سامانه‌های تصویربرداری، حاصل شده است. دوربین‌های متحرکی که دوندگان سرعت و شناگران را از لحظه استارت تا پایان مسابقه لحظه به لحظه همراهی کرده و همچنین دوربین‌های معلق بر فراز ورزشگاه‌ها که به spider cam مشهورند با چالاکی و حرکات حساب شده خود به تیم‌های تصویربرداری و کارگردانی کمک می‌کنند تا تصاویری زیبا و با جزییات کامل را از مسابقات المپيك در اختیار بینندگان قرار دهند.
اتوماسیون، امروز نه تنها در روند برگزاری و ثبت دقیق نتایج و تصاویر مسابقات ورزشی از نقشی تعیین کننده برخوردار شده، بلکه در حین انجام تمرینات حرفه‌ای ورزشکاران نیز با در اختیار گذاردن امکانات دقیق نظارتی به کمک مربیان آمده و آنها را در پیگیری هر چه دقیق‌تر روند تمرین و پیشرفت ورزشکاران یاری می‌کند. روند نفوذ فناوریهای جدید اتوماسیون در تمرینات ورزشی به گونه‌ای است که به نظر می‌رسد از این پس کسب موفقیت در میادین ورزشی تنها تابع عوامل سنتی و متداول همچون قدرت، اراده، تمرین و ممارست نخواهد بود و باید به این مجموعه، عامل دیگری را به نام بهره‌گیری از فناوری پیشرفته نظارت و اندازه‌گیری هم اضافه نمود. این روند پیشرفت تکنولوژی‌ها در هر دوره المپیک بهتر و چشم‌گیر شده به طوریکه در هر دوره ابداع‌های جدیدی در این حوزه مشاهده می‌کنیم.
منبع: ماهنامه صنعت هوشمند
